সাজপানী: আহোম যুগৰ শক্তিবৰ্ধক পানীয়

শক্তিবৰ্ধক পানীয় (Energy Drinks)ৰ প্ৰচলন অতীজৰ পৰাই আমাৰ সমাজত আছে । ছশবছৰীয়া শাসনকালত আহোমসকলেও শক্তিবৰ্ধক বনৌষধিৰ পৰা তৈয়াৰী পানীয় সেৱন কৰিছিল । সচৰাচৰ ব্যৱহৃত ভাষাত সাজপানী বা লাওপানী ৰূপে নামাংকিত এই পানীয় বিধ অতি উচ্চ মান বিশিষ্ট । সাজপানীৰ অবিহনে আহোমসকলৰ সকাম-নিকাম, উৎসৱ-পাৰ্ৱন, আলহী-অতিথিৰ আপ্যায়ন আধৰুৱা হৈ ৰয় । সেয়ে হয়তো বহুতো আহোম গাঁৱত সাজপানীক “জলপান” বুলিও কোৱা হয় । সাজপানী যিহেতু ঔষধি বনশাকেৰে তৈয়াৰ কৰা হয় গতিকে ইয়াৰ দ্বাৰা স্বাস্থ্যহানি হোৱাৰ সম্ভাৱনা খুবেই কম । ৰাগিয়াল হ’লেও পৰিমিত সেৱনেৰে বৰঞ্চ ই স্বাস্থ্যসন্মতহে ।
সাজপানী বা লাওপানীৰ প্ৰস্তুতি অসমৰ আন আন জনগোষ্ঠীৰ মাজতো দেখা যায় যদিও বনশাক তথা প্ৰস্তুত প্ৰণালীত কিছু তাৰতম্য পৰিলক্ষিত হয় । আহোম সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলে ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰধান বনশাক সমূহ আছিল – জালুক (Piper Nigrum), কপৌ ঢেকীয়া (Lygodium Floxugsum), পাতিসোন্দা গছৰ পাত (Cinnamomum Sp.), বন জালুক (Oldenlandia Corymbosa), টংলতিৰ পাত, জেতুলিপকাৰ পাত (Rubus Rugosus), সৰু মানিমুনি (Hydrocotyle Sibthorpioides), বৰ মানিমুনি (Canella Asiatiea), কঠালৰ পাত (Artocarpus Heterophylus), গপচৈ (Naravallia Zeylanica), খুনখুনি ঢেকীয়া (Selaginella Sp.), দোৱামালি (Jarminum Sp.), ভীমৰাজ, পিপলী (Piper Longum),তেজমুৰী (Zanthoxylum Nitidum), চেনীবন (Scoparia Dulcir), বিয়নী সাপোতা (Achyranthes Aspera), লতা মাহুদি (Croton Caudatus), গছ মাহুদি (Croton Joutra), মধুৰী পাত (Psidium Guajava), হেতালতী পাত (Thumbergia Gradiflora), মালকাঠী (Spilanthes Clava), পানী মধুৰী (Psychotirs sp.),  বিহলঙীৰ পাত ইত্যাদি । অৱশ্যে ঠাইবিশেষে বনশাকৰ উপলব্ধতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি তাৰতম্য দেখা পোৱা যায় । এই শাকসমূহ খুন্দি গুৰি কৰি সিজোৱা বৰা বা লাহী চাউলৰ সৈতে মিহলাই পিঠা (হু-লাও) তৈয়াৰ কৰা হয় । সাজপানীৰ পিঠাত থকা বনৌষধে ‘ইষ্ট’ নামৰ ভেকুৰবিধ ধৰি ৰাখি সিজোৱা বৰা বা লাহী চাউলৰ লগত কিম্বন বিক্ৰিয়া ঘটায় । পাছত সাজপানী খিনি চেকি পৃথক কৰা হয় । সাজপানী প্ৰস্তুতিৰ মূল ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াটো হ’ল,

C6H12O6 (কিম্বন) ----> C2H5OH + CO2 + শক্তি


বৰ্তমান সময়তো বহুতো আহোম গাঁওত সাজপানীৰ প্ৰচলন দেখা যায় যদিও বিভিন্ন কাৰণত ইয়াৰ উৎপাদন বহুখিনি হ্ৰাস পাইছে । সময়ৰ সোঁতত বনশাকবোৰ হেৰাই যোৱাৰ উপৰিও ঔষধি শাকবোৰ গুনাগুণ জনা মানুহৰ অভাৱেই হয়তো ইয়াৰ এটা মুখ্য কাৰক । বৰ্তমান সময়ত বিদেশী শক্তিবৰ্ধক পানীয়ই আমাৰ বজাৰ দখল কৰিছে । সেই পৰিস্থিতিত সাজপানীৰ নিশ্চয়কৈ বাণ্যিজিক প্ৰসাৰৰ থল আছে । অৱশ্যে ইয়াৰ ৰাগীয়াল অপকাৰী দিশটো নুই কৰি নোৱাৰি । কিন্তু ভাল আৰু বেয়া হৈছে এটা মুদ্ৰাৰ দুটা পিঠি । বিধিসন্মতভাৱে সেৱন কৰা সাজপানী স্বাস্থ্যোপযোপী ।

(সমল প্ৰৱন্ধ: আহোমসকলৰ বনৌষধি জ্ঞান: এক ঐতিহাসিক পৰম্পৰা, অন্নজ্যোতি গগৈ, খ্বাম্‌ ৰাপ্‌)

দেৱাশ্ৰী বৰগোহাঁই
লখিমী আলি, নাজিৰা
শিৱসাগৰ

A letter to Daughter from Father

চিঠিৰ এক সুকীয়া ঐতিহ্য আছে । আধুনিক যান্ত্ৰিক পৃথিৱীখনত ই হেৰাই গ’লেও এক অনন্য স্বাক্ষৰ আজিও বহন কৰি আছে । দুৰণিত থকা পিতৃৰ পৰা যেতিয়া এখন চিঠি আহি এগৰাকী কন্যাৰ হাতত পৰেহি তাৰ পুলকতা পাওতাইহে বুজে । স্বাধীনতা সংগ্ৰামী পিতৃ তথা ভাৰতৰ প্ৰথম গৰাকী প্ৰধানমন্ত্ৰী পণ্ডিত জৱাহৰলাল নেহৰুৱে কৰ্মব্যস্ততা মাজতো জীয়ৰী ইন্দিৰা প্ৰিয়দৰ্শিনীলৈ চিঠি লিখিছিল । স্বাধীনতা আন্দোলনৰ সময়ত কাৰাবাস খাটিবলগীয়া হওঁতে বিভিন্ন ভাষা-সংস্কৃতি, বুৰঞ্জী, ভূগোল, বিজ্ঞান, মহাকাব্য আদিক বিষয় হিচাপে লৈ লিখা চিঠিসমুহ কেৱল তেওঁৰ কন্যাৰ বাবেই নহয় প্ৰতিজন ভাৰতীয়ৰ বাবে অমূল্য সম্পদৰূপে চিহ্নিত হৈ আহিছে । তাৰ মাজৰে এখন চিঠিৰ ভাৱানুবাদ আগবঢ়ালো । চিঠিখন নাইনিৰ কেন্দ্ৰীয় কাৰাগাৰৰ পৰা ২৬ অক্টোবৰ ১৯৩০ চনত লিখা হৈছিল।

মোৰ মৰমৰ ইন্দিৰা,

জন্মদিনত উপহাৰ আৰু শুভেচ্ছা গ্ৰহণ কৰাটো তোমাৰ অভ্যাসত পৰিণত হৈছে । মোৰ আশীৰ্বাদ আৰু শুভেচ্ছা সদায়ে তোমাৰ লগত আছে । কিন্তু নাইনি জেইলৰ পৰা কি উপহাৰ তোমালৈ পঠিয়াও । মোৰ উপহাৰ কোনো সামগ্ৰী নহয়, ই মানসিক তথা আত্মিক খোৰাকহে । যাক কোনো কাৰাগাৰৰ ওখ দেৱালে বাধা দিব নোৱাৰে ।

মাজনী, তুমিতো জানাই উপদেশ দিয়া কামটো মই কিমান বেয়া পাওঁ । মই ভাৱো উপদেশেৰে কি ভাল আৰু কি বেয়া, কি কৰা উচিত আৰু কি কৰা অনুচিত তাৰ সঠিক পথ বাচি উলিয়াব নোৱাৰি । বৰঞ্চ আলোচনাৰ মাজেৰে বহু সত্য উন্মোচিত হয় । মই তোমাৰ লগত কথা পাতি খুবেই ভাল পাওঁ । আমি বহু কথাই আলোচনা কৰো । কিন্তু পৃথিৱীখন বৰ বিশাল । আমাৰ এই পৃথিৱীখনৰ উপৰিও বহুতো ধুনীয়া আৰু ৰহস্যময় পৃথিৱী আছে, যি আমাৰ কল্পনাৰো অগোচৰ । আমি জীৱনত শিকা প্ৰ্তিটো শিক্ষাই মহত্বপূৰ্ণ, ই আমাক বিদ্বান কৰি তোলে ।

তাৰবাবে মই কি কৰিব পাৰো । এখন চিঠিয়ে খুব কমেইহে আলোচনাৰ ঠাই দখল কৰিব পাৰে । সঁচা কথাত ক’বলৈ গ’লে এইয়া একপক্ষীয় । কল্পনা কৰিবা যে তোমাৰ চিন্তাৰ মই কেইটামান পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছো । সাধাৰণতে যিটো আমি আমাৰ আলোচনাবোৰত কৰো ।

বুৰঞ্জীত আমি দেশৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সময়, মহান পুৰুষ-নাৰীৰ বিষয়ে পঢ়িছিলো । মনত আছেনে ! প্ৰথমবাৰ জেন ডি আৰ্কৰ বিষয়ে পঢ়ি তুমি কিমান মুগ্ধ হৈছিলা আৰু তেওঁৰ দৰে কাম কৰিবলৈ লক্ষ্য বান্ধিছিলা । সাধাৰণ নৰ মনিচৰ জীৱন বীৰত্বপূৰ্ণ নহয় । তেওঁলোকে আহাৰ-পানী, সন্তান তথা সংসাৰিক চিন্তাৰ পৰা আহৰি নাপায় । কিন্তু কেতিয়াবা এনে সময় আহি পৰে যে তেওঁলোক একগোট হৈ কাম কৰিবলৈ বাধ্য হয় । তেতিয়া ইতিহাসে এই সাধাৰণ সৰল মানুহবোৰক মহান কৰি তোলে । জন্ম হয় একো একোজন মহান নেতাৰ আৰু তেওঁলোকে সাধাৰণ জনগণক উদ্ধুত্ব কৰি তোলে । ভাৰতৰ প্ৰতিজন জননেতা শোষিত নিষ্প্ৰেষিতৰ সহায়ৰ বাবে আগবাঢ়ি আহিছে । তাৰবাবে তেওঁলোকে গভীৰ দায়িত্ব আৰু ত্যাগ স্বীকাৰ কৰিছে । ভোকাতুৰ, দুখীয়া আৰু নিপীড়িতসকলক সুখী তথা মুক্ত কৰাৰ বাবে বিভিন্ন পন্থা গ্ৰহণ কৰিছে ।

বাপুজী এতিয়া কাৰাগাৰত, কিন্তু তেওঁৰ বাণীয়ে কোটি কোটি ভাৰতীয়ৰ হৃদয় জয় কৰিছে । পুৰুষ মহিলা আনকি সৰু সৰু ল’ৰা ছোৱালীবোৰো ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ যুজখনলৈ ওলাই আহিছে । আজি ভাৰতবৰ্ষত আমি ইতিহাস ৰচনা কৰিছো । তুমি আৰু মই সৌভাগ্যবান যে এই সকলোবোৰ ঘটনা আমাৰ চকুৰ আগত দেখিবলৈ পাইছো আৰু এই মহান নাটকখনৰ অংশীদাৰ হৈছো ।

ইয়াত আমি কি ভূমিকাত অভিনয় কৰা উচিত ?

আমি যদি ভাৰতৰ প্ৰকৃত সৈনিক হ’ব বিচাৰো তেনেহ’লে ভাৰতৰ সন্মানৰ বাবে শ্ৰদ্ধা থকা উচিত, সন্মান পবিত্ৰ বিশ্বাসৰ । কি শুদ্ধ, কি ভুল বিচাৰ কৰা সহজ নহয় । তুমি যদি কেতিয়াবা দোমোজাত থাকা এটা সৰু পৰীক্ষা কৰি চাব পাৰা । কেতিয়াও গুপুত বা লুকুৱাবলগীয়া কাম নকৰিবা । কিবা লুকুৱাইছা মানে তুমি ভয় কৰিছা । ভয় এটা বেয়া বস্তু আৰু ই তোমাৰ অযোগ্য ।সাহসী হোৱা, বাকী সকলোৱে তোমাক অনুসৰন কৰিব ।তুমিতো জানাই বাপুজীৰ নেতৃত্বত গঢ়ি উঠা স্বাধীনতা আন্দোলনত নিৰ্জনতা আৰু গোপনীয়তাৰ বাবে ঠাই নাই । লুকোৱাবলৈ আমাৰ একো নাই । আমি কি কৰিছো বা কি কৈছো তাক লৈ ভয় নকৰো । আমি সূৰ্যৰ পোহৰত কাম কৰো । সেয়েহে আনকি আমাৰ ব্যক্তিগত জীৱনতো আমি সূৰ্যৰ লগত বন্ধুত্ব কৰো আৰু তাৰ পোহৰত কাম কৰো । একো কাম গুপুতে নাথাকে । আৰু তুমি যদি এনেভাৱে কাম কৰা তেন্তে মাজনী তুমি পোহৰৰ সন্তান ৰূপে, নিৰ্ভীক,নিৰ্মেঘ আৰু নিৰ্বিকাৰ ভাৱে ডাঙৰ হ’বা ।

চিঠিখন বহু দীঘলেই হ’ল । তথাপিও বহুকথা ক’বলৈ ৰৈ গ’ল । এখন চিঠিয়ে কিমান বহন কৰিব পাৰিব ? শুভ বিদায় কণমানি । ভাৰত মাতৃৰ সেৱাত সাহসী চিপাহীৰূপে ডাঙৰ হৈ উঠা ।

মৰম আৰু শুভেচ্ছাৰে

তোমাৰ মৰমৰ দেউতা

জৱাহৰলাল নেহৰু